بررسی اثرات اجتماعی فرهنگی اکوتوریسم در منطقه قشم: مطالعه عوامل موثر بر نگرش ساکنان قشم نسبت به صنعت طبیعت گردی و شناخت عوامل موثر بر انگیزه ها و میزان رضایت طبیعت گردها از سفر به قشم

چکیده تحقیق حاضر با هدف شناسایی اثرات اجتماعی ـ فرهنگی طبیعت گردی در منطقه قشم از طریق سنجش نگرش بومیان ساکن قشم نسبت به صنعت طبیعت گردی و سنجش انگیزه ها و میزان رضایت طبیعت گردها از سفر به قشم و بازدید از منطقه ژئوپارک قشم و عوامل موثر برآن ها اجرا شده است. برای انجام پژوهش حاضر نیز تلفیقی از روش‏های کیفی و کمی مورد استفاده قرار گرفته است. در بخش کیفی، 36 مصاحبه، 18 مصاحبه با ساکنان بومی قشم و 18 مصاحبه با طبیعت گردهایی که از منطقه قشم بازدید کرده بودند انجام شد. داده های کیفی مبتنی بر مصاحبه با بومیان از طریق روش نظریه پردازی مبنایی تحلیل شد و داده های کیفی حاصل از بررسی انگیزه‏ها و میزان رضایت طبیعت گردها از طریق روش مردم نگارانه انجام شد. از این مصاحبه ها برای شناخت نگرش ساکنان قشم و ارزیابی اثرات اجتماعی_ فرهنگی طبیعت گردی در منطقه و نیز بررسی انگیزه‏ها و میزان رضایت طبیعت گردها استفاده شد و همچنین از آنها برای ساخت گویه‏هایی متناسب با اوضاع و احوال ساکنان جزیر? قشم و طبیعت گردها برای استفاده در کار پیمایشی استفاده گردید. در بخش کمی تحقیق، از نظریه‏های تبادل اجتماعی و سرمای? فرهنگی و نظری? دوکسی به صورت تلفیقی، به عنوان چهارچوب نظری برای مطالع? نگرش ساکنان قشم نسبت به صنعت طبیعت گردی و عوامل موثر بر آن استفاده شده است و برای مطالعه انگیزه‏ها و عوامل موثر بر میزان رضایت طبیعت گردها از سفر به قشم از نظری? جذب_انگیزشی و نظری? انتظار-عدم تأیید بهره گرفته‏ شد. در بخش پیمایشی تحقیق، از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. دویست پرسشنامه توسط بومیان منطقه قشم و دویست پرسشنام? دیگرتوسط طبیعت گردهایی که از جزیره قشم بازدید کردند تکمیل شد. شیوه نمونه گیری در هر دو بخش، نمونه گیری هدفمند است. محقق برای جمع آوری داده‏های کیفی و کمی دو بار به منطقه قشم سفر کرده و علاوه بر انجام مصاحبه‏ها و تکمیل پرسشنامه با مسئولین ذیربط در منطقه نیز مصاحبه‏هایی انجام داده است. نتایج هر دو تحقیق کمی و کیفی گویای آن است که اولاً بیشتر ساکنان قشم نگرشی مثبت نسبت به صنعت طبیعت گردی در قشم دارند و بر اساس نظریه دوکسی ساکنان قشم در مرحله خشنودی و رضایت قرار دارند و ثانیاًٌ این نگرش مثبت در میان ساکنانی با سرمایه فرهنگی بالاتر، پایگاه اجتماعی-اقتصادی بالاتر و درج? تماس بیشتری با طبیعت گردها، بیشتر است. از بین متغیر‏های ذکر شده، سرمایه فرهنگی بیشترین تأثیر را بر نگرش داشته است. در این تحقیق نظری? تبادل اجتماعی تأیید شده است. یافته‏های مربوط به طبیعت گردها نشان می دهد که بازدید از مناظر طبیعی قشم، مهم ترین انگیز? آنان از سفر به قشم است. بیشتر افراد، درج? رضامندی بالایی از سفر خود به منطق? قشم دارند، به ویژه کسانی که با انگیزه بازدید از جذابیت?های طبیعی به قشم سفر کرده اند. یافته‏های تحقیق حاکی از آن است که انگیزه بازدید از جذابیت?های طبیعی، انگیزه انجام فعالیت?های اکوتوریستی، مدت زمان اقامت طبیعت گردها در قشم و تحصیلات طبیعت گردها عواملی است که بر میزان رضایت افراد تأثیرگذار هستند. این یافته‏های پژوهشی نشان دهند? آن است که سیاست‏های توسع? طبیعت گردی در قشم، نیازمند برنامه ریزی دقیق تر درجهت ارتقاء اکوتوریسم و مشارکت بیشترجوامع محلی است.